Van Zeeuws naar Zuidelijk
Op speciaal verzoek van CZAV, duiken oud-algemeen directeur Bram Bierens en oud-financieel directeur Jan de Schipper in het verleden en diepen daaruit weetjes en persoonlijke herinneringen op over de geschiedenis van CZAV. Op basis daarvan maken we een reis door de afgelopen 90 jaar, van de oprichting van CZAV tot vandaag. En af en toe werpen we een blik vooruit, op de toekomst van de landbouw en op die van CZAV in het bijzonder.
Het huidige CZAV komt voort uit de samenvoeging van verschillende agrarische dorps- en eiland coöperaties uit de regio’s westelijk Noord-Brabant, Zuid-Holland en Zeeland. Dit vond plaats in 1929. In die tijd noemden veel coöperaties zichzelf ook wel ‘Welbegrepen eigenbelang’, weet Bram Bierens nog. “Die naam zou misschien vandaag de dag nog steeds het beste passen bij een coöperatie”, vindt Bram. Het geeft heel concreet aan waarom samenwerken zo belangrijk is, namelijk: het eigen belang van de betreffende boer. CZAV richtte zich toen nog voornamelijk op de gezamenlijke aan- en verkoop van kolen, graan meststoffen en veevoer. Standsorganisaties in Zuid-Holland, Brabant en Zeeland richtten toen verschillende coöperaties op in deze regio’s. Vanaf 1994 kreeg de ‘Z’ van CZAV een nieuwe lading. ‘Zeeuwse’ veranderde in ‘Zuidelijke’ met het samengaan van CZAV en Cebeco Zuidwest.
Tendensen met grote impact
Bram Bierens, geboren in 1947 op een boerderij op Schore in Zuid-Beveland, die directeur was van Cebeco Zuidwest, werd door de fusie met CZAV in 1994, de derde directeur van CZAV op rij. Hij heeft zijn voorgangers Alink en later S.C. Rijlaarsdam goed gekend. Begin van deze eeuw doorzag Bierens al een aantal tendensen in de landbouw die grote impact zouden hebben in de verdere ontwikkeling van de sector. Schaalvergroting zowel bij landbouwbedrijven als ook verderop in de keten bij de aankoop en afzet. Ook bij CZAV speelde die schaalvergroting een rol door een groeiend aantal overnames. De blik van de coöperatie verbrede zich naar het buitenland, richting België. Op de ledenvergadering in februari 2019 lichtte Antoon van Vugt nog toe dat CZAV al jaren bewust inzet op haar eigen schaalvergroting. Schaalgrootte is essentieel, stelt de algemeen directeur, om een voldoende grote partij te zijn voor toeleveranciers. Daarom zal de coöperatie ook naar in de toekomst blijven sturen op het uitbreiden van haar deelnemingen en andere samenwerkingsverbanden.
Het boerenbedrijf als uitgangspunt
Kijken we naar de motieven die ten grondslag lagen aan het oprichten van CZAV in 1929, dan zien we dat die niet of nauwelijks zijn veranderd in de bedrijfsvoering anno 2019. Samen inkopen van bedrijfsbenodigdheden en het gezamenlijk verkopen van geteelde producten was en is nog altijd de basis. ‘Continuïteit’, zegt Jan de Schipper, ‘is altijd CZAV’s grote kracht geweest.’ De kernzaken van het boerenbedrijf van de leden is steeds uitgangspunt geweest. “Dat is het nu nog”, stelt Jan. CZAV staat voor het boerenrendement. Om die reden ging de coöperatie niet blind aan de slag met iedere trend die voorbijkwam. Ze hield ze wel degelijk in de gaten, pas als ze echt overtuigd was van een meerwaarde voor de boer, maakte ze er werk van. Zo liep ze niet helemaal voorop, maar vermeed wel grote zeperds waar de koplopers mee te maken kregen. In de directievoering zie je eenzelfde standvastigheid. In de hele periode vanaf 1929 tot 2019 zijn er slechts vier directeuren geweest! (Alink, Rijlaarsdam, Bierens en Van Vugt). Jan de Schipper, zelf begonnen als boekhoudkundig medewerker en doorgegroeid tot financieel directeur, weet dat het aantal administrateurs nog lager ligt.
Voorop in teeltconcepten
Tegenwoordig loopt CZAV wel degelijk voorop, voornamelijk in innovatieve teeltconcepten, zoals het Bodem- en bemestingsmodel. De teeltconcepten leiden de teler op een laagdrempelige manier door een veelheid aan mogelijkheden aan technieken en producten, zodat hij uitkomt bij die oplossingen die het beste passen bij zijn specifieke bedrijfsvoering. CZAV durft in de huidige tijd ook voorop te lopen in het experimenteren met nieuwe technieken zoals het vertalen van data en beelden van bij bijvoorbeeld drones naar werkbare en concrete taakkaarten voor de teler. De coöperatie schuwt ook niet om pilots te draaien met nog nieuwe ontwikkelingen waarvan nog niet precies duidelijk is hoe het verloop ervan in de toekomst zal verlopen. Voorbeeld hiervan is AgriSnellaad, waarmee een investering wordt gedaan in laadpalen voor groene energie. Bij dat soort experimenten blijft CZAV wel nuchter. Als je iets probeert, kan het ook mislukken. Dus moet je dat met je volle verstand doen en tijdig conclusies durven trekken als het resultaat niet is wat je had gehoopt.
Meer kennis in eigen huis
In de landbouw bestond al vanaf 1899 een Centraal Bureau. Het was opgericht als inkooporgaan van meststoffen voor Nederlandse boeren en groeide uit tot de topcoöperatie Cebeco-Handelsraad. Deze verzorgde de centrale inkoop van meststoffen, veevoeders en landbouwwerktuigen en bemoeide zich met plantveredeling en de verwerking van landbouwproducten in de voedingsmiddelenindustrie. Opvallend was dat Cebeco-Handelsraad tegen het einde van de twintigste eeuw zijn meerwaarde voor de sector steeds verder verloor en uiteindelijk in 1999 werd opgeheven. Waarom? De individuele coöperaties werden zelf steeds groter of hadden een uitgebreid samenwerkingsverband. Ook haalden ze meer kennis in eigen huis. Het was een teken van de professionalisering van coöperaties in het algemeen. Die professionalisering is vandaag de dag juist een van de focuspunten van CZAV. Telen wordt door technologie enerzijds makkelijker, anderzijds ook specialistischer. Denk maar aan de grote hoeveelheid moderne meststoffen die allemaal een heel gericht doel hebben. Daar is veel kennis voor nodig. CZAV zorgt dat ze die kennis in huis haalt door samen te werken in de kennisorganisatie CropSolutions, die een landelijke dekking heeft. Zo kan CZAV op hoog niveau en in alle sectoren adviseren.